De geschiedenis van Lumen Naturae in Rhenen
Bijna twintig jaar vóór Scent & Spice in 2016 het levenslicht zag, sloot de kruidenfabriek Lumen Naturae haar deuren. Lumen Naturae werd in 1934 opgericht door onderwijzer Van der Schaaf in Haarlem en verhuisde in 1951 naar het voormalige kantoorgebouw van tapijtfabriek "De Volharding" aan de Van Deventerstraat in Rhenen. De fabriekshal was totaal verwoest tijdens de meidagen van 1940, maar het kantoor had het oorlogsgeweld wonderwel en grotendeels zonder kleerscheuren overleefd.
Van der Schaaf, had een grote passie voor fytotherapie. Gewapend met een hoofd vol kennis en een verzameling boeken - grotendeels verkregen van de beroemde broeder Aloysius uit Heerlen - begon hij een bedrijf dat uiteindelijk zou uitgroeien tot een onderneming met vijftien werknemers in vaste dienst.
De eerste jaren na de oorlog waren moeilijk. In Nederland heerste aan alles gebrek en het vertrouwen in nieuwe techniek en chemie was groot. Alles wat natuurlijk was, leek ouderwets en achterhaald. Van der Schaaf roeide tegen de stroom van de tijd in en kocht Brandnetels, Vlierbessen, Paardenbloemen en andere planten in bij lokale verzamelaars, die op die manier een bijverdienste kregen. Hij verwerkte deze planten door ze te drogen, te macereren en te verwerken tot tabletten, tincturen en theeën, op basis van een indrukwekkend receptarium met honderden gedetailleerde bereidingen. Afnemers waren natuurgeneeskundigen die deze producten merkloos voorschreven aan hun patiënten.
Het tij begon te keren in de jaren zeventig. Patiënten werden mondiger en begonnen vragen te stellen bij de chemische wondermiddelen die artsen voorschreven. Sommige kwalen bleken moeilijk te genezen met synthetische middelen. Het Softenonschandaal bewees bovendien dat de farmaceutische wetenschap niet onfeilbaar was.
Een herwaardering van eeuwenoude kruidenkennis zette zich langzaam in. Fabrikanten als VSM en Dr. Vogel speelden in op de toenemende populariteit van homeopathie, terwijl Lumen Naturae zich richtte op fytotherapie, waarbij de inhoudsstoffen van planten centraal staan. Het productassortiment van Lumen Naturae was uitgebreid en bevatte middelen met fantasienamen als Rectali en Phlebo. Ook in drogisterijen en apotheken waren producten van Lumen Naturae te vinden onder de merken Zonnegoud, Levensvreugd en Phytopharm. In 1979 werd het bedrijf overgenomen door Kees Moesbergen. Hij werkte al sinds 1963 bij Lumen Naturae en woont ook nu - in 2017 - nog altijd in Rhenen.
Kruiden werden in de jaren zeventig niet meer in Rhenen en omgeving verzameld. Balen geneeskrachtige planten werden overal in Europa besteld en in de Rhenense fabriek vermalen, uitgeperst, (her)verpakt en gemengd. Zelfs achter het IJzeren Gordijn werden planten zoals Echte Kamille verzameld, gedroogd en naar Rhenen verstuurd. Daarnaast werden er ook uit andere delen van Nederland geneeskrachtige planten ingekocht. Een vleesetende plant als Ronde Zonnedauw (Drosera rotundifolia) - inmiddels zeldzaam en prominent figurerend op de lijst met wettelijk beschermde planten - werd in Drentse hoogveengebieden zoals Klazienaveen met zakken vol tegelijk verzameld en ingekocht voor 60 gulden per kilo. Dit kruid werd gebruikt bij problemen aan de luchtwegen en werd voornamelijk verkocht naar Duitsland.
Strengere en soms bureaucratische regelgeving met betrekking tot hygiëne en geneesmiddelenregistratie maakte het steeds lastiger om de productie aan de Van Deventerstraat voort te zetten. Tincturen mochten niet langer verkocht worden onder merknamen of met gezondheidsclaims, maar slechts met een generieke beschrijving. Dit maakte de situatie voor Lumen Naturae steeds onzekerder. Bovendien wilde de gemeente Rhenen graag een nieuwe (woon)bestemming geven aan het monumentale pand in het stadscentrum. In 1997 verhuisde Lumen Naturae uiteindelijk naar het nabijgelegen Montfoort. Het bedrijf fuseerde in 2011 met Biosana en heet tegenwoordig Novo Lumen.
H.J. van der Schaaf laat een klein maar belangrijk oeuvre achter, waaronder het veelgeciteerde Vademecum voor de Phytotherapie. Lumen Naturae mag dan misschien verdwenen zijn uit Rhenen, het medicinale, culinaire en cosmetische gebruik van kruiden is dat allerminst!
De informatie in dit artikel is grotendeels gebaseerd op een interview met Kees Moesbergen, die ook de foto's op deze pagina ter beschikking heeft gesteld. Heb je opmerkingen, aanvullingen of vragen? Schrijf dan naar info@scentandspice.nl.
Natuurlijk kon dit artikel niet onopgemerkt blijven in de lokale pers. De inmiddels ter ziele gegane Rhenense Betuwse Courant publiceerde op 9 augustus 2017 twee artikelen over de geschiedenis van Lumen Naturae en Scent & Spice!
Geef een reactie