Natuurlijke huidverzorging

Je wilt je huid natuurlijk goed verzorgen, maar weet je wel wat je op je lijf smeert? Sta je er wel eens bij stil dat ongeveer 60% van wat je op je huid smeert door je lichaam wordt opgenomen? En dat de meeste ingrediënten van commerciële huidverzorgingsproducten, zoals gezichtsserum en dagcrème, alles behalve eetbaar zijn? De winkels liggen vol met zogenaamde natuurlijke huidverzorgingsproducten, maar wat staat er eigenlijk op de verpakking? In de workshops van Scent & Spice leer je wat die ingrediënten eigenlijk zijn en wat ze doen, zonder bangmakerij maar ook zonder blad voor de mond. Tijdens de workshops leer je uiteraard ook verschillende producten voor natuurlijke huidverzorging te maken. We gebruiken alleen natuurlijke ingrediënten en na de workshop ga je naar huis met luxueuze, zelfgemaakte producten die perfect zijn afgestemd op jouw huidtype.

Waarom natuurlijke huidverzorging?

Als je producten voor natuurlijke huidverzorging zelf maakt, weet je precies wat je erin stopt. Commerciële huidverzorgingsproducten zoals deodorant, zonnebrandcrème en lipbalsem liggen sterk onder vuur, omdat er geruchten circuleren dat ze bijvoorbeeld borst- en lymfeklierkanker zouden veroorzaken. Er wordt door fabrikanten en wetenschappers veel onderzoek naar de schadelijkheid gedaan. Hoewel er vooralsnog er geen sluitend bewijs voor eventuele kankerverwekkendheid is gevonden, kun je toch beter het zeker voor het onzekere nemen.

Ingrediënten van commerciële huidverzorgingsproducten

Het is interessant om naar de ingrediëntenlijst van huidverzorgingsproducten te kijken, omdat ze vaak stoffen bevatten die een problematische werking op de huid of de gezondheid kunnen hebben. Deodorant wordt dagelijks aangebracht onder de oksels, waar zich veel gevoelige borst- en lymfeklieren en lymfeknopen bevinden. Zonnebrandcrème smeer je in grote hoeveelheden op je huid, het grootste orgaan van het lichaam. Lippen zijn niet alleen erg gevoelig, de lippenbalsem die je erop smeert komt ook nog eens deels in je darmen terecht. Het is dus belangrijk om er erg voorzichtig mee om te springen en je gezonde verstand te blijven gebruiken. Hieronder staat een overzicht van de meest besproken ingrediënten, hun werking en mogelijke bezwaren:

Alcohol

Veel commerciële deodorants zijn gebaseerd op alcohol. Hoewel alcohol zweten stimuleert, kan het ook (tijdelijk) bacteriën doden. Aangezien bacteriën zweetlucht veroorzaken, is het een fijn ingrediënt in deodorant. Helaas droogt alcohol de huid ook uit, wat geen aangenaam gevoel geeft onder je oksels.

Aluminium

Antitranspiranten bevatten aluminiumzouten in de vorm van aluminiumchloorhydraat of aluminiumzirkonium. Deze stoffen reageren op de elektrolyten in zweet en vormen zo een gel die de uitgang van de zweetklieren blokkeert. Daarnaast hebben ze een samentrekkend effect op de poriën. Dit zorgt ervoor dat het zweet de huid niet kan bereiken. Een natuurlijke functie van het lichaam wordt daardoor geblokkeerd. Het verstopt het lymfatisch systeem en zorgt ervoor dat de natuurlijke afvoer van afvalstoffen niet kan plaatsvinden. Dit is voor veel mensen een goede reden om aluminiumzouten te vermijden.
Er zijn daarnaast mensen die aluminiumzouten afwijzen, omdat ze het beschouwen als een oorzaak van borstkanker en Alzheimer. Dat is echter tot op heden niet bewezen. Er wordt wel nog steeds onderzoek naar gedaan, dus hopelijk komt er in de toekomst meer duidelijkheid.
Toch zijn er mensen die beter geen deodorant met aluminium gebruiken – zoals mensen met nierproblemen – omdat hun lichaam minder goed in staat is het aluminium uit te scheiden via de urine, wat bij gezonde mensen wel gebeurt. Het is belangrijk om te weten dat aluminium het derde meest gevonden mineraal op aarde is en dat we er dagelijks aan blootgesteld worden via voedsel, water en vele andere producten. Zelfs als je elke dag een deodorant met aluminium aanbrengt, krijg je via die weg nog steeds minder aluminium binnen dan via voedsel en water.

Parabenen

Parabenen zijn conserveermiddelen die in veel huidverzorgingsproducten gebruikt worden. Het verhaal gaat dat parabenen borstkanker veroorzaken, maar dat is tot op heden niet bewezen. Parabenen worden wel veel gevonden in tumoren, maar er is tot nu toe geen bewijs dat ze ook de veroorzakers van de tumoren zijn. Van bepaalde parabenen denken wetenschappers dat ze het hormoon oestrogeen nabootsen en dus invloed kunnen hebben op de hormoonhuishouding. Er wordt nog steeds veel onderzoek naar verricht. Tot er meer bekend is, is het verstandig om terughoudend te zijn in het dagelijks gebruik van parabenen.

Parfums

Parfums worden in vrijwel alle producten voor huidverzorging toegepast om de lichaamsgeur te maskeren. Ze kunnen gemaakt worden met natuurlijke etherische oliën, maar ook met synthetische stoffen. Etherische oliën ruiken lekker en hebben vaak eigenschappen die positief zijn voor de huid. Ze kunnen echter in sommige gevallen allergische reacties veroorzaken, dus let op als je een gevoelige huid hebt. Tot de synthetische stoffen behoren een aantal hormoonverstoorders. Omdat fabrikanten niet verplicht zijn om de inhoudsstoffen van parfums te specificeren – want bedrijfsgeheim – weet je nooit zeker wat er onder “parfums” verstaan wordt. Er zijn bijvoorbeeld ook conserveermiddelen die onder de noemer “parfums” geschaard worden!

Propyleenglycol

Propyleenglycol is een organische verbinding die in cosmetica gebruikt wordt om vocht vast te houden of als oplosmiddel voor kleur- en smaakstoffen. Het wordt vaak toegevoegd aan antitranspiranten. Bij sommige mensen veroorzaakt deze stof huidirritatie.

Triclosan

Triclosan is een stof die de groei van bacteriën en schimmels remt en daarom in het verleden vaak aan deodorant werd toegevoegd. Er bestaat echter controverse over de antimicrobiële effectiviteit van de stof, het risico op resistentie en de mogelijke rol in de verstoring van de menselijke hormoonhuishouding. Daarnaast wordt het geassocieerd met voedselallergieën (door gebrek aan blootstelling aan bacteriën), met de ontwikkeling van tumoren en met contactdermatitis (huidontstekingen). Triclosan stapelt zich op in afvalwater en komt door onvolledige zuivering in het milieu en in het drinkwater terecht. Door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) en door de Europese Unie werd het in 2016 erkend als een stof die over het algemeen niet als veilig en effectief wordt gezien. Je mag aannemen dat het nu niet meer in deodorant wordt gebruikt. Het feit dat pas recent besloten werd dat het onveilig is, geeft aan dat extra onderzoek zorgt voor voortschrijdend inzicht. Iets wat nu als veilig wordt beschouwd, is daarom niet per definitie veilig. Kortom, er zitten veel ingrediënten in deodorant die de huid irriteren of die mogelijk op lange termijn gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Daarnaast worden veel zogenaamd heilzame ingrediënten aan commerciële deodorants toegevoegd om ze beter te kunnen verkopen, denk bijvoorbeeld aan Aloe vera. Vaak gaat het om zulke kleine hoeveelheden dat het geen enkel effect zal hebben. Het mag echter wel op het etiket vermeld worden, omdat het er nou eenmaal in zit.

Oxybenzon of benzofenon-3

Oxybenzon is een veelgebruikt ingrediënt in zonnebrandmiddelen als zonnefilter. Het is officieel goedgekeurd, maar er bestaat al jaren discussie over. Het beschermt tegen UV-B-straling en tegen een deel van de UV-A-straling. Er zijn een aantal problemen met deze stof. Ten eerste is het een koploper in het veroorzaken van huidirritatie. Veel mensen krijgen er uitslag van, vooral bij blootstelling aan zonlicht. Ten tweede wordt oxybenzon gemakkelijk in het lichaam opgenomen via de huid, waardoor het in allerlei organen terechtkomt. Het is zelfs in moedermelk teruggevonden. Ook andere filters worden in het lichaam opgenomen, maar de opname van oxybenzon is uitzonderlijk hoog. Ten derde heeft oxybenzon een hormonale activiteit. De stof kan op een hormoonreceptor gaan zitten en de werking van het hormoon nabootsen. Het is nog niet bekend in hoeverre dit kwaad kan. De effecten van langdurig gebruik of gebruik door risicogroepen – zoals zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en vrouwen met een verhoogde kans op borstkanker – zijn niet bekend. Ten vierde kan oxybenzon radicalen vormen en daardoor bijdragen aan celschade en de vorming van kanker. Overigens is er bij mensen nooit aangetoond dat oxybenzon het risico op het krijgen van kanker verhoogt.

Octinoxaat of octylmethoxycinnamaat

Dit UV-filter wordt ingezet tegen UV-B-straling, vaak in combinatie met oxybenzon. Het heeft dezelfde risico’s als oxybenzon, alleen wordt het minder snel opgenomen in het lichaam en is de kans op huidirritatie iets kleiner. Aan de hand van dierproeven is aangetoond dat deze stof de oestrogeenbalans, schildklierfunctie en signaalfunctie in de hersenen kan verstoren. Bij blootstelling aan zonlicht zorgt dit ingrediënt voor een sterke toename van vrije radicalen, die op hun beurt het risico op kanker vergroten. De effecten op de mens zijn nog niet aangetoond.

Padimaat o (octyl dimethyl paba of paba ester)

Dit is één van de meest algemeen gebruikte UV-B-filters in zonnebrandproducten. Deze stof gaat onder invloed van zonlicht een chemische reactie aan waarbij vrije radicalen ontstaan. Van vrije radicalen is bekend dat ze het DNA kunnen beschadigen, wat tot kanker kan leiden. Enerzijds voorkomt Padimaat O schade aan het DNA door UVstraling, maar anderzijds veroorzaakt Padimaat O schade aan het DNA door vrije radicalen. De remedie is dus niet beter dan de kwaal.

Polyethyleenglycol

Polyethyleenglycol of PEG is een gesynthetiseerd ingrediënt dat in cosmetica wordt toegepast als emulgator. Op zich wordt PEG als veilig beschouwd. Het probleem is dat tijdens het productieproces 1,4-dioxaan kan vrijkomen, een kankerverwekkende stof. PEG kan daarmee worden besmet, waardoor het in je product terechtkomt. Uit onderzoek blijkt dat de kwaliteitscontrole hierop niet waterdicht is en dat vaak resten 1,4- dioxaan worden aangetroffen. Daarom kan je PEG als ingrediënt beter vermijden.

Siliconen en paraffine

Siliconen en paraffine maken crèmes lekker smeerbaar. Ze sluiten echter je huid af, maken de crème waterafstotend/watervast maar zijn daarom ook moeilijk afwasbaar. Ze voorkomen dat afvalstoffen afgevoerd kunnen worden en verstoren de vochthuishouding van de huid. Liever niet dus.

Titaniumdioxide

Titaniumdioxide is een minerale zonnefilter die de huid beschermt tegen zowel UV-A- als UV-B-straling. Het wordt veel gebruikt in natuurlijke zonnebrandproducten in combinatie met zinkoxide. Het heeft een goed veiligheidsprofiel. Het veroorzaakt zelden huidirritatie en het is niet toxisch noch kankerverwekkend wanneer het aangebracht wordt op de huid. In de oorspronkelijke vorm laat het een witte waas achter op de huid, wat niet zo prettig is. Dat is ook de reden dat ik het niet gebruik tijdens de workshops. Als je de witte waas geen bezwaar vindt, kan je titaniumdioxide prima gebruiken in een zelfgemaakte crème of lotion. Het verhoogt de SPF aanzienlijk. De oplossing die ontwikkeld is om de witte waas te voorkomen, is het verkleinen van deze mineralen tot nanoniveau. Hoe kleiner de deeltjes, hoe transparanter de zonnebrandcrème is op de huid. Tegelijkertijd vermindert daardoor wel de bescherming tegen UV-A-straling. Er is echter weinig bekend over mogelijke gezondheidseffecten van nanodeeltjes. De nanodeeltjes worden niet door de huid geabsorbeerd en lijken dus geen risico voor de gezondheid te vormen. Er is wel enig bewijs dat ze kankerverwekkend kunnen zijn wanneer ze geïnhaleerd worden. Dit geldt echter alleen voor deeltjes die klein genoeg zijn om in te ademen.

Zinkoxide

Zinkoxide is een minerale zonnefilter die de huid beschermt tegen zowel UV - A - als UV - B -straling. Het wordt veel gebruikt in natuurlijke zonnebrandproducten in combinatie met titaniumdioxide. Het heeft net als titaniumdioxide een zeer goed veiligheidsprofiel. In de oorspronkelijke vorm laat het een witte waas achter op de huid, wat niet zo prettig is. Dat is de reden waarom ik het in mijn workshops niet gebruik. Als je de witte waas geen bezwaar vindt, kan je zinkoxide prima gebruiken in een zelfgemaakte crème of lotion, want het verhoogt de SPF aanzienlijk. De oplossing die ontwikkeld is om de witte waas te voorkomen, is dezelfde als voor titaniumdioxide, met dezelfde kanttekeningen.

Aluin

Aluinen zijn minerale zouten die in deodorants gebruikt worden vanwege hun antibacteriële en antitranspirante eigenschappen. Ze worden gebruikt in de vorm van deodorantkristallen die je onder je oksel kunt aanbrengen. Veel deodorantkristallen bevatten kalium-, ammonium- of potassiumaluin. Ze worden doorgaans gezien als veiliger dan gewone deodorant. Aluin bevat echter ook aluminium (zie aluminium) en kan in sommige gevallen contactdermatitis (huidontsteking) veroorzaken.

En welke ingrediënten zijn dan wel veilig?

Zeker niet alle ingrediënten zijn schadelijk. Actieve stoffen in deodorants zijn bijvoorbeeld natriumstearaat, natriumchloride en stearylalcohol. Dit zijn onschadelijke stoffen die meestal geen problemen opleveren (hoewel er altijd uitzonderingen zijn).
• Natriumstearaat is het hoofdbestanddeel van harde zeep. Het is een stof die gewonnen wordt tijdens de verzeping van plantaardige oliën met stearinezuur.
• Natriumchloride wordt ook keukenzout genoemd en wordt veel gebruikt in voeding en als conserveermiddel.
• Stearylalcohol wordt bereid uit stearinezuur, een vetzuur dat in bepaalde plantaardige en dierlijke vetten zit.
In de huidverzorgingsproducten die je leert maken bij Scent & Spice gebruiken we natuurlijke oliën en kruiden die al honderden jaren worden toegepast.

Het alternatief: natuurlijke huidverzorging

Gelukkig levert de natuur voldoende alternatieven. In dit artikel kan ik uiteraard niet alles met je delen, maar deze informatie over natuurlijke huidverzorging vertel ik je graag in een van mijn cursussen of workshops. Scent & Spice organiseert verschillende workshops waarin je kunt leren je eigen natuurlijke huidverzorgingsproducten te maken. Het gaat hier bijvoorbeeld over natuurlijke dagcrème, gezichtsserum of een verzorgend gezichtsmasker. Ook in de langere cursussen komt natuurlijke huidverzorging ruimschoots aan bod. In de cursussen gaan we dieper in op de verschillende inhoudsstoffen van planten en leer je ook verschillende producten voor natuurlijke huidverzorging zelf te maken. In de artikelen vind je achtergrondinformatie, verschillende ideeën en recepten waarmee je meteen zelf aan de slag kunt. Laat het gerust weten als je graag meer wilt weten over een bepaald thema en hier niet het juiste antwoord vindt.