Kokos

De kokospalm (Cocos nucifera) behoort tot de familie van de palmen (Arecaceae). De plant kan tot 30 m hoog worden en heeft 4-6 m lange bladeren. Wanneer de oude bladeren van de plant vallen, blijven de bladvoeten zitten en vormen zo de schijnstam. Het is dus eigenlijk een verhoute plant met een stevige stengel die het voorkomen heeft van een boom. De palm draagt het hele jaar door grote pluimen met roomgele bloemen, die zich ontwikkelen tot grote harde steenvruchten. Ze hebben een vezelig pericarp (het kapsel) en een hard endocarp (de schaal). Het zaad van deze steenvrucht (het endosperm) met de omgevende schaal kennen we als de kokosnoot. Het zaad bestaat uit hard vruchtvlees (dat wat we normaal "kokos" noemen) en vloeibaar kokoswater. Uit het zaad wordt kokosolie gewonnen. De kokospalm is één van de belangrijkste (voedsel)gewassen in de wereld.

De plant is multi-inzetbaar en wordt al duizenden jaren gebruikt. Van de vezel worden kokosmatten, tapijten, borstels en touw gemaakt. Het restant van de vezelindustrie wordt gecomposteerd en deze cocopeat wordt gebruikt als hernieuwbaar alternatief voor veen en turf in de tuinbouw. Kokoshout van oude niet-productieve plantagebomen wordt toegepast als parket. De vezels en schaal van de kokosnoot worden gebruikt voor het maken van sierraden en gebruiksvoorwerpen (zoals lepels) én voor het maken van houtskool. Het wordt ook als veevoer gebruikt. Daarnaast heeft de kokosnoot een belangrijke toepassing in cosmetica, zeep, shampoo en tandpasta. En dan heb ik vast nog niet alles genoemd...

Kokos, een veelzijdig voedingsmiddel

​De kokosnoot wordt echter – vers of gedroogd – vooral gebruikt als voedingsmiddel. In veel tropische landen wordt de kokosnoot vers verkocht. Vaak kan je op straat een hele vrucht kopen, waar je eerst met een rietje het kokoswater uit kan drinken. Vervolgens wordt de noot voor je geopend, zodat je het malse vruchtvlees eruit kunt schrapen. Kokoswater is rijk aan mineralen, zoals kalium, chloor, calcium, magnesium en fosfor. Het wordt dan ook gebruikt als een natuurlijk rehydratiemiddel bij sportinspanning, diarree en uitdroging. In de jaren dat ik in Brazilië woonde, heb ik heel wat kokosnoten verslonden. Verder wordt er in de keuken veel gebruik gemaakt van “kokosmelk”, “kokosroom”, kokosmeel en kokosrasp (ook wel "klapper" genoemd). Kokosmeel kan gebruikt worden in gebak en is rijk aan vezels en eiwit dat alle essentiële aminozuren bevat. Het wordt medicinaal ingezet als middel bij chronische constipatie (als bulkvormend laxativum), obesitas (verzadigend en hongerremmend) en diabetes type 2 en een hoge bloedsuikerspiegel na de maaltijd (bloedsuikerverlagend). Uit de palm wordt ook kokosbloesemsuiker gewonnen en de palmharten (uit de kern van de top) worden als delicatesse verkocht.​

Tenslotte wordt uit het vruchtvlees kokosolie gewonnen, een ideaal vet om te bakken en braden, omdat het verhit kan worden zonder stabiliteit te verliezen. Kokosolie bestaat voor een groot deel uit verzadigde vetten, vaak gedemoniseerd als cardiovasculaire risicofactor. Dat verhaal is gelukkig al lang achterhaald. Er zijn volop bewijzen dat verzadigd vet noch voor hart- en vaatziekten, noch voor een te hoog cholesterol zorgt. Dat betekent overigens niet dat we ons te buiten moeten gaan aan verzadigd vet en dus ook niet aan kokosolie. Variatie is altijd het toverwoord.​

Kokosolie is niet alleen een voedingsmiddel, maar ook een medicijn. Wat kokosolie interessant maakt, is dat de verzadigde vetten voor 70% uit middellange vetzuurketens bestaan, ook wel bekend als MCT oliën (Medium Chain Triglycerides). MCT oliën zijn licht verteerbaar, omdat er weinig energie en enzymen nodig zijn om ze af te breken. In de lever worden er ketonen van gemaakt die belangrijk zijn als hapklare brandstof voor de hersenen. Zeker bij bijvoorbeeld insulineresistentie (waarbij cellen verminderd gevoelig zijn voor de opname van insuline/glucose) is het belangrijk dat de hersenen over een andere energiebron dan enkel glucose kunnen beschikken. Het kan daarmee bijdragen aan verbeterde metabole flexibiliteit (wat betekent dat je lichaam makkelijk kan switchen tussen verschillende energiebronnen).

Verder kan kokos medicinaal ingezet worden bij tal van klachten of ter preventie van klachten. Om er een paar te noemen:

• Kokos is een ideale vetbron bij lever-, pancreas- en galziekten en bij aandoeningen van het spijsverteringsstelsel, omdat het vet eenvoudig opneembaar en licht verteerbaar is, zonder de tussenkomst van enzymen uit de pancreas en gal. Het belast de spijsvertering dus niet. ​

• Vooral de vetzuren caprylzuur, caprinezuur en laurinezuur zijn goed onderzocht met betrekking tot medicinale doeleinden. Ze beschermen het lichaam en de darmen tegen de aanwezigheid van bacteriën, virussen en schimmels. Ze houden dus de groei van ongewenste micro-organismen binnen de perken. Vanwege deze antibacteriële en antischimmel eigenschappen, kan het ingezet worden bij Candida en schimmelinfecties, zoals spruw, ringworm en voetschimmel. Kokos is ideaal te gebruiken bij vaginale infecties als alternatief voor fungicide crèmes. ​

• Kokos helpt de mondflora herstellen (wat onze belangrijkste eerste beschermingsbarrière is en daarmee – zo mogelijk – nóg belangrijker dan een goede darmflora!) en kan via oil-pulling parodontale klachten verbeteren. ​

• Het werkt als een immunostimulator, is ontstekingswerend en bevordert een goede darmflora. ​

• Het heeft een antivirale werking bij bepaalde influenza-strengen en tegen herpesvirussen, dus kan preventief en curatief werken bij verkoudheid, griep en herpesinfecties. ​

• Het ondersteunt de schildklierfunctie, versnelt het metabolisme, bevordert de energiestofwisseling en verhoogt de warmteproductie.​

• Het is interessant als sportvoeding, want het zorgt voor betere prestaties, meer uithouding, voorkomt het afbreken van spiereiwitten en verbetert de verhouding spier-vet.

• Het kan uitwendig toegepast worden om de huid te voeden en te beschermen (onder andere tegen schimmels). Het wordt dan ook ingezet bij een droge huid en huidaandoeningen.​

• En, wel ja, het is een veilig glijmiddel.​

Kokosolie is dus veelzijdig inzetbaar als immuunbooster, energiebom, huidverzorger én in de keuken. Wel een waarschuwing: kokosolie kan een “coating” aanbrengen op het maagdarmslijmvlies, wat de opname van voedingssupplementen en medicatie kan verminderen.​

Kies voor biologische kokos

Belangrijk! Kies liefst voor biologische kokosolie, extra virgin kwaliteit, die fair trade geproduceerd is. Kokosnoten voor kokosolie komen van zo’n 16 miljoen kleine boeren in landen als Indonesië, India, de Filipijnen en nog een paar landen. Van die boeren leeft 40 tot 61 procent onder de armoedegrens. Uit onderzoek blijkt dat kokosplantages een grote (negatieve) impact hebben op biodiversiteit, met name omdat de olie op veel eilanden wordt verbouwd waar veel dieren wonen, die alleen op die plek voorkomen. Wordt de natuur aangetast door plantages, dan is het risico groot dat bedreigde diersoorten uitsterven. Kokosolie doet het op dat vlak slechter dan palmolie (zelfs olijfolie doet het slechter dan palmolie). Dus let op wat je koopt. En ja, ik besef dat het product ook een grote ecologische voetafdruk heeft, omdat het van de andere kant van de wereld komt… Dus nogmaals: VARIEER en wissel af met andere, meer lokaal geproduceerde producten.​

TIP: Oil pulling met kokosolie

​Oil pulling is een oude Ayurvedische remedie die de mondgezondheid en daarmee de algemene gezondheid bevordert. Het idee is om schadelijke bacteriën, schimmels en andere organismen en hun toxinen te onttrekken aan de mond, de tanden, het tandvlees, de tong en de keel. Daardoor ondervindt het immuunsysteem minder stress. Andere voordelen van oil pulling zijn: het in stand houden van gezonde tanden en gezond tandvlees en het behoud van een frisse adem, witte tanden en een roze tong en tandvlees.​

De meest effectieve oil pulling wordt gedaan door twee theelepels kokosolie in de mond te nemen en de olie langzaam door de mond te bewegen gedurende 15-20 minuten. Probeer te voorkomen dat je olie doorslikt, aangezien die boordevol bacteriën en toxinen zit. Vervolgens spuug je het uit. Doe dat niet in de wasbak, maar in de afvalbak. Onder de 24 graden stolt kokosolie, wat op den duur de afvoer kan verstoppen.​

RECEPT: Hemelse kokosbonbons

Dit recept wordt gemaakt met kokosrasp en kokosmelk. Om vingers en tenen bij af te likken! Je kunt met het recept 10-12 kleine bonbons maken of 4 hele grote (jaja, ik weet wel wat je verkiest...). Smakelijk! Als zoetmaker kan je agavesiroop, dadelstroop, stevia, honing of erythritol gebruiken. Net wat je lekker vindt en in de hoeveelheid die je lekker vindt. Proef dus aan je kokosmengsel vóór je er balletjes van maakt.​

Wat heb je nodig voor 10-12 bonbons (of 4...)?​

• 1 blik kokosmelk (niet schudden!)
• 200 gram geraspte kokos
• 1-3 eetlepels zoetstof naar keuze
• 200 gram pure chocolade (of de smaak die je lekker vindt)

Aan de slag!​

Open het blik kokosmelk. Schep het ‘dikke’ gedeelte dat bovenin het blik zit eruit en doe het in een kom. Doe de geraspte kokos en de zoetstof erbij. Kneed het door elkaar tot een kleverige en stevige massa. Maak 10-12 balletjes. Als de kokos uit elkaar valt bij het rollen, voeg dan wat extra kokosmelk toe. Zet de balletjes een paar uur in de vriezer. Smelt de chocolade au bain-marie. Dip de balletjes in de chocolade, bestrooi met kokosrasp en leg ze op een bakplaat bekleed met bakpapier. Laat de chocolade hard worden. Geniet! En eet ze niet allemaal in één keer op...

​