Paardenbloem (Taraxacum officinale)
Ik zat eens door de recepten op mijn website te bladeren en merkte tot mijn grote verbazing dat ik nog nooit iets over de Paardenbloem heb geschreven, terwijl het toch één van de meest bijzondere (en mooie!) inheemse planten is.
Paardenbloem (Taraxacum officinale) behoort tot de Composietenfamilie (Asteraceae). De plant heeft een onuitroeibare penwortel. Het blad kan ingesneden zijn en rond of langwerpig. Paardenbloem heeft diepgele lintbloemen, die licht geuren, en een typisch kenmerk van deze familie zijn. Alle delen van de plant bevatten melksap of latex. Dit smaakt zeer bitter en is een belangrijk onderdeel van de medicinale kwaliteiten van de plant. De vruchten zijn de bekende pluizenbollen met de zaadjes aan het eind van de vruchtpluis.
De bladeren, bloemen en wortels van de plant worden gebruikt. De bladeren en bloemen kan je best in het voorjaar plukken, in april en mei. De wortel kan in het voor- of najaar geoogst worden. In het voorjaar is de wortel rijk aan bitterstoffen en in het najaar aan inuline. Beide stoffen komen in veel leden van de Composietenfamilie voor. Afhankelijk van de toepassing kies je dus de oogsttijd.
Paardenbloem wordt zowel culinair als medicinaal ingezet. De bladeren zijn lekker in salade of klaargemaakt als spinazie. De bloemen worden gebruikt in thee en andere culinaire bereidingen, zoals wijn, likeur, jam, etc. Van de wortels wordt onder andere paardenbloemkoffie gemaakt.
Door de grote hoeveelheid vitaminen en mineralen die de Paardenbloem bevat, kan de weerstand van mensen die de plant regelmatig toepassen in hun dieet aanzienlijk verhogen. Het blad en de wortel zijn bitter door de aanwezigheid van bitterstoffen in het melksap. Bitterkruiden worden ingezet vanwege een stimulerend effect op de spijsvertering, omdat de bittere bestanddelen de secretie van maag- en darmsappen stimuleren, waardoor voeding beter verteerd wordt. Paardenbloem is ook in gebruik als stimulant voor de lever en gal, en als urinedrijver.
Let wel op! Paardenbloem kent veel contra-indicaties en interacties met reguliere geneesmiddelen als je het in medicinale doses toepast. Vermijd de plant bij galaandoeningen. Door de galdrijvende werking van Paardenbloem, kan er een opeenhoping van gal ontstaan. Kijk ook uit bij maagzweren, hartfalen, nierfalen, diabetes en bipolaire stoornis, want Paardenbloem kan een interactie hebben met medicatie die hierop gericht is. De plant heeft effect op de leverfunctie. Daardoor is het aannemelijk dat het kruid een interactie heeft met middelen die in de lever worden afgebroken en getransformeerd (en dat zijn er veel). Ten slotte reageren sommige mensen allergisch op de latex in de plantendelen.
Warm, bitter, lichtjes zoet. Deze paardenbloemmokka heeft een gelaagde smaak en is een heerlijk herfstig alternatief voor koffie. Kruidenkoffies zijn net als kruidentheeën een alternatief voor de "echte" koffie en thee, maar dan zonder de cafeïne- of theïnekick. Het is een ideaal alternatief voor als je op zoek bent naar een zachtere benadering van je ochtendroutine of 's avonds op de bank nog iets lekkers wilt, zonder ervan wakker te liggen.
Paardenbloem en cichorei geven de kruidenmokka een bittere en aromatische smaak. Geroosterde paardenbloemwortel is ietwat bitterzoet met een lichte karamelsmaak. Het wordt traditioneel door herboristen gebruikt als ondersteuning voor de lever en spijsvertering. De wortel is, net als cichoreiwortel, rijk aan inuline. Dit heeft een lichtzoete smaak en dient als prebioticum, oftewel voedsel voor de darmflora. Cichorei wordt gebruikt als een traditioneel en goedkoop alternatief voor koffie.
Verder zitten er ingrediënten in met adaptogene effecten. Kort gezegd zijn adaptogenen kruiden die de hormonen- en neurotransmitterbalans in het lichaam herstellen en op die manier fysieke en geestelijke stressreacties kunnen verminderen. Reishi (en ook andere medicinale paddenstoelen) zijn populaire toevoegingen aan koffieblends, vanwege het adaptogene effect en als ondersteuning voor het immuunsysteem. Meer informatie over reishi kan hier vinden. Je zou ook voor andere medicinale paddenstoelen kunnen kiezen, zoals chagas, cordyceps of pruikzwam. Rozenwortel heeft een adaptogene werking en is een goede bron van stoffen die de aanmaak van neurotransmitters, zoals dopamine, serotonine en acetylcholine stimuleren, waardoor je beter in je vel zit. Zoethoutwortel zorgt voor een beetje zoetheid, maar heeft eveneens een adaptogene werking en daarmee effect op de stressrespons van het lichaam. Bovendien is de aanwezige glycyrrhizine licht stimulerend, zonder de heftigheid van cafeïne.
Cacao nibs zorgen voor een subtiele chocoladesmaak. Vanwege de aanwezige theobromine werkt het licht stimulerend (maar veel minder dan cafeïne). Kaneel, ten slotte, zorgt voor een hint van zoet, zonder dat er suiker in het recept verwerkt zit.
Wat heb je nodig?
- 2 theelepels geroosterde paardenbloemwortel
- 2 theelepels geroosterde cichoreiwortel
- 1/2 theelepel rozenwortel
- 1/2 theelepel zoethoutwortel
- 1/2 theelepel reishipoeder
- 1 eetlepel cacao nibs
- 1/4 theelepel kaneel
- 4 mokken water
- 2 mokken melk of plantaardige melk
- 1/4 vanillestokje
- Optioneel: kruiden naar smaak, vb. kruidnagel of kardemom
Aan de slag!
Doe alle kruiden, behalve het vanillestokje en de optionele kruiden, samen in een pannetje en maak een decoct. Een decoct of afkooksel verschilt van een infusie of kruidenthee, omdat je de kruiden een tijd in het water meekookt. Dit is nodig om de celwanden in de hardere plantendelen af te breken, waardoor aromatische en medicinale stoffen uit de plant makkelijker in het water terechtkomen. Begin met koud water dat je tot koken brengt, want dit verbetert de smaak en onttrekt de plantenstoffen efficiënter.
Laat de kruiden 15 tot 20 minuten koken. Zeef de kruiden eruit met een koffiefilter of door een kaasdoek. Giet het mengsel in 4 mokken (of bewaar een deel in de koelkast voor maximaal 3 dagen). Schuim melk op met een opschuimer, samen met het vanillestokje en optioneel extra kruiden, of verwarm de melk in een pannetje en klop het op. Dit geeft minder schuim, maar smaakt nog steeds lekker. Giet het melkschuim in de mokken en serveer heet. Geniet!
Er zijn honderden lekkere recepten met paardenbloem te bedenken, van thee tot gelei en van wijn tot likeur. Een simpel, maar overheerlijk recept dat ik wel eens samen met cursisten maak in de cursus Making sense(s) of herbs is paardenbloemtapenade. Vaak wordt er eerst wat aarzelend aan geproefd, maar vervolgens wordt het knapperige brood dik besmeerd en bunkeren ze als bootwerkers.
Wat heb je nodig voor 1 kommetje?
- Een 20-tal paardenbloemen (bloem)
- 8 medjouldadels
- Rasp en sap van 1 sinaasappel of citroen
Aan de slag!
Knip de lintbloemen van de paardenbloemen. Stop ze in een keukenmachine. Voeg 8 dadels en het sap en de rasp van de sinaasappel of citroen toe. Mix tot je een smeuïge massa hebt. Uiteraard kan je nog andere smaakmakers toevoegen. Het is bijvoorbeeld ook lekker met wat Roomse kervel of Lievevrouwebedstro erbij. Niet te versmaden op knapperig brood of een toastje!
Geef een reactie