Gember (Zingiber officinale): een winterse krachtpatser!
Zelf gembersiroop maken? In dit artikel geef ik het podium aan een niet-inheemse plant, namelijk Gember (Zingiber officinale). Gember behoort tot de Gemberfamilie (Zingiberaceae). Van deze plant wordt de wortelstok gebruikt. De smaak is zoet, scherp, aromatisch en verwarmend. Het is een geweldige medicinale plant die in je apothekerskast thuishoort. Gember heeft niet alleen gezondheidsvoordelen, maar kan ook in veel culinaire kruidenbereidingen gebruikt worden. Gembersiroop is een van de mogelijke bereidingen van Gember, maar je kunt natuurlijk ook een lekkere likkepot maken. In dit artikel ga ik dieper in op gembersiroop, hoe je het maakt en waarvoor je het kunt gebruiken.
Waarvoor kun je Gember gebruiken?
Gember staat vooral bekend vanwege haar inzet als braakstiller bij misselijkheid. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat het vaak effectiever is dan reguliere medicatie tegen misselijkheid, wagenziekte en zeeziekte, dat het effectief is bij ochtendmisselijkheid tijdens de zwangerschap en misselijkheid als bijwerking van chemotherapie. Daarnaast helpt gember bij de spijsvertering. Na de maaltijd kan het je lichaam helpen om het eten beter te verteren. Het kan ingezet worden bij krampen, opgeblazen gevoel, winderigheid en darmontstekingen. Gember heeft verwarmende, antivirale en ontstekingsremmende kwaliteiten, waardoor het toegepast kan worden bij griep en verkoudheid. Het verhoogt je natuurlijke weerstand bij infecties, omdat het een echte boost aan je immuunsysteem geeft. En dit is niet eens de complete lijst van gezondheidsvoordelen die gember biedt! Gebruik het alleen niet in medicinale doses voor kinderen onder de 6 jaar.
Gember is niet alleen een medicinale plant, maar ook bijzonder lekker met een aparte, onmiskenbare smaak. Het wordt gebruikt in zoete gerechten, gebak en koekjes, maar ook in veel hartige Aziatische gerechten. Het combineert goed met andere verwarmende kruiden die we associëren met winterse smaken, zoals kaneel en kruidnagel.
Verse of gedroogde gember voor gembersiroop?
Er bestaan een aantal hardnekkige mythes over het gebruik van planten. Eentje daarvan is het idee dat het gebruik van verse planten altijd beter is dan gedroogde. In sommige gevallen is dat niet helemaal waar. Een voordeel van gedroogde kruiden is dat je het water uit de plantendelen haalt, waardoor je ze langer kunt bewaren. Water leidt immers tot bederf. Het droogproces zorgt echter ook soms voor een verandering in de inhoudsstoffen van de plant. Dit is betekenisvol, omdat daarmee de medicinale werking van de plant verandert.
Een goed voorbeeld van dat laatste is Gember. Verse Gember bevat gingerolen. Dit zijn fenolische stoffen die ontstekingsremmend werken en de leverfunctie stimuleren. Gingerolen worden tijdens het droogproces gedeeltelijk omgezet in shogaolen, stoffen die pijnstillende en ontstekingsremmende kwaliteiten hebben en daarnaast de geheugenfuncties verbeteren. Gember is hoe dan ook een goed idee bij verkoudheid en keelpijn, maar als je ook je hoofd erbij moet houden op je werk, kan het handig zijn om juist de gedroogde versie klaar te maken. In de cursus Making sense(s) of herbs besteed ik veel aandacht aan de verschillende inhoudsstoffen van planten zoals Gember. De donkerrode bloem rechtsboven is trouwens van de gemberplant. Mooi, hé! En wist je dat Gember makkelijk zelf te verbouwen is in een bloempot? Lees daarover meer in dit Engelstalige artikel, of hier.
RECEPT: Gembersiroop
Gembersiroop is niet alleen goed voor de gezondheid en verhoogt je weerstand, maar het is ook erg lekker. Dit is voor sommige medicinale kruidenbereidingen wel eens anders. Daarom kan je het zowel als een heerlijke drank of als een krachtig medicijn gebruiken. Je kunt het toevoegen aan yoghurt, pannenkoeken, ijs of havermoutpap, maar bijvoorbeeld ook aan sauzen, stoofpotjes of cocktails. Als weerstandsverhogend medicijn kan je een eetlepel nemen als je je niet lekker voelt, als je misselijk bent of als je spijsvertering rammelt. Je kunt het ook innemen in een kop thee. Als je van prik houdt, is het ook lekker om gembersiroop toe te voegen aan bruiswater. Zo maak je zelf een natuurlijke ginger ale, zonder conserveermiddelen.
Voor het onderstaande recept kun je zowel verse als gedroogde gember gebruiken , maar verse gember geeft deze siroop een betere smaak. Als je biologische gember gebruikt, kan je die met schil in dunne plakjes snijden. Zo niet, dan kan je de gemberwortel beter schillen. Als je nog gember over hebt, kan je het in plakjes snijden en op de verwarming of een goed geventileerde plaats leggen om te drogen. Als je liever de verse plant wilt gebruiken, kan je het restant in kleine stukjes snijden en de verse gember in de diepvries bewaren. Zo heb je altijd verse gember in huis!
Zowel honing als (kokosbloesem)suiker kunnen in het recept gebruikt worden. Honing (met name rauwe honing) heeft het bijkomende voordeel dat het antivirale, antibacteriële en antischimmel kwaliteiten heeft, wat de gembersiroop nog krachtiger maakt. Als je rauwe honing gebruikt, is het beter om het gemberwater volledig te laten afkoelen voor je de honing toevoegt, om de goede kwaliteiten van de honing te bewaren. De hoeveelheid suiker of honing die je toevoegt, is afhankelijk van hoe zoet je het lekker vindt. Wees er wel van bewust dat suiker en honing ook zorgen voor conservering, dus hoe minder je toevoegt, hoe minder lang de siroop bewaard kan worden.
Wat heb je nodig voor gembersiroop?
- 1 kop dun gesneden schijfjes verse gemberwortel
- 2 koppen water
- 1/2 tot 1 kop (kokosbloesem)suiker of honing
- Optioneel: een kaneelstokje
Aan de slag!
Doe de gember, het water en optioneel het kaneelstokje in een pan. Als je suiker gebruikt, voeg je die ook nu toe. Breng het mengsel aan de kook. Verlaag de temperatuur en laat zachtjes sudderen tot de vloeistof tot de helft ingekookt is. Dit duurt 30-45 minuten. Zeef de stukjes gember uit de vloeistof met een fijne zeef. Als je suiker gebruikt hebt, is de gembersiroop klaar en kan je het in een fles gieten. Als je honing gebruikt, laat je het gemberwater afkoelen tot kamertemperatuur en voeg je dan de honing toe. Blijf roeren tot de honing is opgelost en giet de siroop in een fles. Je kunt de fles in de koelkast ongeveer drie maanden bewaren (vaak langer).
Een lekker recept voor kruidige gemberlatte vind je hier.
RECEPT: Gembersiroop zonder suiker
In mijn zoektocht naar een verfrissend zomerdrankje, heb ik zelf een alternatief bedacht dat suikervrij is, en toch geen kunstmatige zoetstoffen zoals aspartaam en sucralose bevat: gemberglyceriet, gembersiroop zonder suiker!
Glyceriet is een goede optie voor mensen die gembersiroop willen maken, maar de grote hoeveelheden suiker liever vermijden. Suiker is essentieel om siroop te bewaren. Zoals je kunt lezen in het artikel over vlierbloesemglyceriet, heb ik al eens geprobeerd minder suiker te gebruiken, maar er komt een moment waarop de suiker niet meer voldoende conserveert en schimmel ontstaat. Dat mag natuurlijk niet gebeuren! Gelukkig is glyceriet een natuurlijke suikervervanger én een uitstekend extractiemiddel!
Glycerol is een alcohol, net als ethanol en methanol (respectievelijk de alcohol in je glaasje wijn en de giftige alcohol waarmee je ramen kunt lappen). Glycerol smaakt zoet en stroperig, maar je wordt er niet dronken (of ziek) van. Net als ethanol is glycerol een extractiemiddel voor het extraheren van stoffen uit planten, dat heet een glyceriet. Het heeft de eigenschap dat het zowel water- als vetoplosbare stoffen kan oplossen. Hierdoor kunnen in glycerol meer plantinhoudsstoffen worden opgelost dan in uitsluitend water of vet. Het gebruik van glycerol als oplosmiddel voor kruidenpreparaten is een vrij recente ontwikkeling binnen de kruidenkunde, waardoor er nog betrekkelijk weinig wetenschappelijke informatie beschikbaar is over de specifieke oplosbaarheid en toepassing ervan.
Glycerieten bieden enkele voordelen ten opzichte van tincturen:
- **Geschiktheid voor verschillende doelgroepen**: Glycerieten zijn makkelijker in gebruik bij bepaalde groepen mensen omdat glycerol, in tegenstelling tot ethanol, geen bedwelmend effect heeft en een aangename zoete smaak bezit. Dit maakt glycerieten geschikt voor kinderen, dieren, (ex-)alcoholverslaafden, leverpatiënten en mensen die om religieuze of persoonlijke redenen geen alcohol willen gebruiken.
- **Culinaire mogelijkheden**: Glycerieten zijn veelbelovende ingrediënten voor gezonde culinaire toepassingen. Hun zoete smaak komt zonder suiker, wat ze ideaal maakt voor gerechten voor diabetici.
- **Houdbaarheid**: Glycerieten zijn gekoeld ongeveer drie jaar houdbaar.
Let er wel op dat je voor gembersiroop zonder suider food-grade glycerol gebruikt!
RECEPT: Suikervrije Gembersiroop met citroen
Wat heb je nodig voor 1 literfles?
- 700 ml glycerol
- 300 ml water
- Eén grote gemberwortel, in stukjes gesneden. Gebruik uitsluitend biologisch geteelde gember, kan kun je ook de schil gebruiken.
- Schillen (zonder wit vruchtvlees) van 1-2 biologische citroenen (of een andere citrusvrucht)
- Sap van 1 citroen (of een andere citrusvrucht)
-
- Je kunt de citroen ook als geheel in dunne schijfjes snijden en toevoegen. Mijn ervaring is dat het dan net wat bitterder wordt. Kies dus wat je lekker vindt! En experimenteer ook altijd met het toevoegen van andere ingrediënten.
Aan de slag!
Giet de glycerol en het water in een goed afsluitbare pot en meng ze door elkaar. Snijd de gemberwortel in kleine stukjes en voeg deze toe aan de pot. Schil 1-2 citroenen met een dunschiller en voeg de schillen toe. Pers een van de citroenen uit en voeg het sap toe aan het mengsel. Roer alles goed door en zorg ervoor dat alle ingrediënten ondergedompeld zijn in het vocht. Sluit de pot af en laat het mengsel minstens enkele weken trekken. Des te langer je het laat trekken, hoe sterker de gembersmaak! Zeef vervolgens de vaste bestanddelen uit het mengsel en gooi deze weg.
De gembersiroop zonder suiker kan worden gebruikt als aanlenglimonade, smaakmaker in cocktails, pannenkoekenbeslag, gebak, stoofschotels, en meer. Voor een suikervrije Ginger Ale kun je de siroop combineren met bruiswater (Spa rood). Het glyceriet kan dienen dienen als watercomponent in dagcrème, lotion of zeep. Bewaar glyceriet tot maximaal 3 jaar op een koele plek.
Meer weten?
Ben je enthousiast geworden over het gebruik van (wilde) planten voor cosmetische, medicinale en culinaire toepassingen en wil je op de hoogte gehouden worden als er artikelen op deze website verschijnen? In mijn nieuwsbrief vind je regelmatig nieuwe recepten en informatie. Schrijf je meteen in om de nieuwe recepten als eerste uit te proberen en ontvang als welkomstcadeau een gratis receptenboek en toegang tot een driedelige videoserie over de oplosbaarheid van plantenstoffen.
Schrijf je meteen in voor een cursus of workshop van Scent & Spice!
Cursus Making sense(s) of herbs – Pittige variant
Cursus Making sense(s) of herbs
Pittige variant
Waar: Online
Wanneer: starten op elk gewenst moment
Duur: op eigen tempo, permanent toegang
Vanaf de aankoopdatum van de cursus krijg je toegang tot de online leeromgeving, dus dan kan de voorpret beginnen! Deze toegang blijft permanent en onbeperkt open.
Cursus Making sense(s) of herbs – Hartige variant – Voorjaar – Zondaggroep
Cursus Making sense(s) of herbs
Hartige variant – Zondaggroep
Waar: Online en live (in Hemmen – vlakbij Wageningen)
Wanneer: start op 5 maart 2025
Duur groepsgedeelte: 5 maanden
Maximaal aantal deelnemers: 12 per groep
Data bijeenkomsten: zondag 16 maart, 13 april, 11 mei en 22 juni 2025
Vanaf de aankoopdatum van de cursus krijg je toegang tot de online leeromgeving, dus dan kan de voorpret beginnen! Deze toegang blijft ook na het groepsgedeelte van 5 maanden permanent en onbeperkt beschikbaar.
Cursus Making sense(s) of herbs – Kruidige variant – Voorjaar
Cursus Making sense(s) of herbs
Kruidige variant
Waar: Online
Wanneer: start op 5 maart 2025
Duur groepsgedeelte: 5 maanden
Maximaal aantal deelnemers: 25
Vanaf de aankoopdatum van de cursus krijg je toegang tot de online leeromgeving, dus dan kan de voorpret beginnen! Deze toegang blijft ook na het groepsgedeelte van 5 maanden permanent en onbeperkt beschikbaar.
Workshop Dagcrème en Gezichtsserum – 24 november
Ontdek de betoverende werking van kruiden op je huid: maak je eigen gezichtsserum en dagcrème!
Geniet van een scala aan kruiden, oliën, bloesemwaters en etherische oliën en stel stap voor stap een dagcrème en een gezichtsserum samen die precies bij jouw huidtype passen.
Deze workshop kan ook in een combi geboekt worden met de workshop Natuurlijke Deodorant.
Waar: In het Pakhuis – Hemmen (vlakbij Wageningen)
Wanneer: zondag 24 november 2024
Tijdstip: 14:30 – 17-30
Maximum aantal deelnemers: 12
Workshop Natuurlijke Deodorant – 24 november
Okselfris zonder aluminium en parabenen!
In deze workshop leer je een natuurlijke deodorant maken die wél werkt! We gaan aan de slag met pure producten en kruiden in samenstellingen die niet schadelijk zijn voor je huid en je gezondheid, maar die je huid juist beschermen en verzachten, en je oksels uiteraard de hele dag fris houden!
Deze workshop kan ook in een combi geboekt worden met de workshop Dagcrème en Gezichtsserum.
Waar: In het Pakhuis – Hemmen (vlakbij Wageningen)
Wanneer: zondag 24 november 2024
Tijdstip: 10:00 – 13:00
Maximum aantal deelnemers: 12
Workshopcombi Natuurlijke Deodorant + Dagcrème en Gezichtsserum – 29 november
Ontdek de betoverende werking van kruiden op je huid: maak je eigen natuurlijke gezichtsserum, dagcrème en deodorant!
Geniet van een scala aan kruiden, oliën, bloesemwaters en etherische oliën en stel stap voor stap een dagcrème en een gezichtsserum samen die precies bij jouw huidtype passen. Leer bovendien deodorant maken die niet schadelijk is voor je huid en je gezondheid, maar die je huid juist beschermt en verzacht, en uiteraard je oksels fris houdt.
De workshops zijn op deze datum ook apart te boeken.
Waar: In het Pakhuis – Hemmen (vlakbij Wageningen)
Wanneer: vrijdag 29 november 2024
Tijdstip: 10:00 – 17:30 (lunch is NIET inbegrepen)
Maximum aantal deelnemers: 12