goudsbloem met regendruppelsGoudsbloem (Calendula officinalis)

Tuingoudsbloem (Calendula officinalis) of Calendula is een plant uit de Composietenfamilie (Asteraceae). Goudsbloem komt oorspronkelijk waarschijnlijk uit het Middellandse Zeegebied, maar de Tuingoudsbloem is een gecultiveerde variëteit die een aparte soort is geworden. In de volksmond noemen we deze plant vaak Goudsbloem. De plant bloeit rijkelijk van het voorjaar (juni) tot de eerste nachtvorst, met grote vaalgele tot roodoranje bloemen (4-7 cm doorsnede), en wordt al eeuwenlang gebruikt als tuinplant. Goudsbloem is een eenjarige plant die groeit op vrijwel alle bodems, mits ze niet te nat zijn. De gekromde zaden kiemen snel, dus je kunt elk jaar in april of mei een paar plantjes opkweken in een potje, of ter plekke direct in je tuin zaaien. Veel soorten vlinders gebruiken de Goudsbloem als waardplant. Dat betekent dat de rupsen van deze vlinders de plant aanvreten. De plant groeit echter zo snel dat deze daar meestal best tegen kan.

De bladeren van Calendula kunnen rauw en gekookt gegeten worden. Ook de verse en gedroogde bloemen zijn eetbaar. Je kunt ze bijvoorbeeld gebruiken om een kruidenboter op te fleuren, maar ze kunnen ook gebruikt worden in thee of soep. De kroonbladeren worden gebruikt als kleurstof in kaas en boter, en als surrogaat voor saffraan.

Goudsbloem werd al gebruikt door de oude Egyptenaren, Grieken en Romeinen. Galenus (131 - 201 n.C) raadde de plant aan bij hart- en circulatieproblemen. Goudsbloem is in de loop van de tijd toegepast bij een grote verscheidenheid aan kwalen, zoals hoofdschimmel (Hildegard von Bingen, 12e eeuw), slecht humeur (Macer, 15e eeuw), versterking van de menstruatie (Dodoens, 16e eeuw) en versterking van het hart (Culpeper, 17e eeuw). Vanaf de 19e eeuw wordt de plant in Europa vooral gebruikt bij huidaandoeningen, brandwonden, lever- en darmaandoeningen, geelzucht, koorts, waterpokken, mazelen, insecten- en slangenbeten en wonden.

Medicinale toepassingen van calendulazalf

Medicinaal wordt de Goudsbloem veel verwerkt in zalf. Goudsbloem- of calendulazalf is een klassieke verzorgende zalf die je eigenlijk gewoon in huis moet hebben. Het wordt vooral gebruikt bij wondbehandeling en huidaandoeningen. De vetoplosbare carotenoïden bieden antioxidante bescherming aan vette substanties in het lichaam, dragen bij aan celgroei en zijn onontbeerlijk voor een goed functionerend immuunsysteem. De etherische olie en saponinen zijn wondhelend en bieden verlichting bij zonnebrand, insectenbeten, acne, kloven, luieruitslag en eczeem. Calendulazalf is ontsmettend, helend, jeukstillend en ontstekingswerend. Er worden ook schimmeldodende eigenschappen toegeschreven aan Goudsbloem, zodat de zalf mogelijk verlichting kan bieden bij infecties met Candida albicans en Neurospora crassa.

Voor het maken van calendulazalf worden de bloemen eerst verwerkt in een oliemaceraat. Daarvoor worden de bloemen gebruikt, die je oogst bij droog en zonnig weer.

RECEPT: Calendulazalf

Wat heb je nodig voor het maken van calendulazalf?brochure aanvragen 2
  • 50 g olijfolie (kan ook met sesamolie of kokosolie)
  • Een handvol bloemen zonder kelkbladeren (de groene blaadjes onder het bloemhoofdje)
  • 5 g bijenwas of 4 g candelillawas (vegan)
  • Optioneel: 5 druppels Manuka, Helicryse, Lavendel of Kamille etherische olie
  • 1 zalfpotje van 30 ml
Aan de slag!

Pluk een handvol bloemen van de Calendula bij zonnig en droog weer. Verwijder de kelkbladeren en stop ze in een glazen (jam)pot met de olijfolie. Duw de bloemen goed onder de olie. Verwarm de pot ongeveer 48 uur au bain-marie op 40-50°C. Zeef vervolgens de bloemen uit de olie met een fijne zeef en filter het na door een koffiefilter. Dit gaat langzaam, dus geef de olie de tijd om er rustig doorheen te druppelen. De olie heeft een prachtige oranjegele kleur. Als de olie gezeefd en gefilterd is, weeg je er 30 g van af met een keukenweegschaal. Verwarm dit samen met de was au bain-marie, tot de was gesmolten is. Dit is ongeveer bij 65°C (voor candelillawas ligt het smeltpunt iets hoger). Laat de substantie al roerend afkoelen tot rond de 40°C. Voeg ten slotte een paar druppels etherische olie toe en roer het goed door het mengsel heen. Giet het mengsel snel in een zalfpotje en laat het opstijven.

Je kunt de zalf drie maal per dag op de wond aanbrengen. Smeer de calendulazalf niet op open wonden. Net als bij smeerwortelzalf kan het genezingsproces  zo snel gaan dat de wond dichtgroeit, voordat eventuele infecties uitgescheiden zijn. Hierdoor kan je een onderhuidse ontsteking krijgen.

Manuka en Helicryse (Helichrysum italicum) zijn beide etherische oliën die ingezet worden bij blauwe plekken, wonden en huidaandoeningen. Ook Kamille is een bijzonder goede etherische olie voor de huid. Ze zijn echter alle drie vrij prijzig. Lavendel is dan een goed alternatief. Gebruik voor hele jonge kinderen geen etherische olie in de zalf of uitsluitend (weinig) Lavendel.

De calendulazalf alleen uitwendig gebruiken! Als je vaak goudsbloemzalf gebruikt, kun je er in enkele gevallen overgevoelig voor worden. Een eenvoudige manier om dit te testen is een beetje zalf op de binnenzijde van de pols te smeren. Bij rode uitslag moet je stoppen met het gebruik.

Deel dit op

4 Reacties

  1. mjccbultman
    | Beantwoorden

    Mijn moeder heeft een pot staan diengrownnis geworden.
    Kan dat kwaad? Kan ze hem nog gebruiken en hoe komt het?

    • Scent & Spice
      | Beantwoorden

      Ik zou het niet meer gebruiken. Hoe het komt, is moeilijk te zeggen. Het kan schimmel zijn, maar het kan ook zijn dat de olie over de houdbaarheidsdatum is.

  2. Annika Wessels
    | Beantwoorden

    Beste Nele,
    Je schrijft “verwijder de kelkbladeren”. Kun je aangeven wat daar de reden van is?
    Met vriendelijke groet,
    Annika

    • Scent & Spice
      | Beantwoorden

      Hallo Annika. De interessante stoffen zitten in de kroonbladeren. Als je kelkbladeren toevoegt, heb je wel meer plantmateriaal, maar wordt de totale hoeveelheid van interessante stoffen lager. Het kan overigens geen kwaad om ze toe te voegen.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *